Zo nu en dan is er zo’n krantenbericht dat onder mijn huid gaat zitten. Zoals zo’n liedje dat zich als een oorwurm nestelt en je blijft plagen. Dat je niet loslaat en waar je tot ’s nachts aan moet denken. Of waar je steeds weer op teruggrijpt in allerlei andere situaties. Omdat het bericht te veel vragen oproept en je tot twijfelen brengt.
Zo’n bericht is het bericht over M uit Almelo. Ze is 4 en ze was uren zoek, met haar roze outfit en goedgevulde schooltas. Of althans: zij was niet zozeer zoek. Ergens tussen de taxirit en het moment dat ze uren later pas gemist werd raakte ze kwijt. Zij zat gelukkig veilig en wel bij een gemeentelijke dienst nadat ze van straat was geplukt. Maar ze werd door niemand gemist. En daar begon mijn oorwurm.
Systeem
Inmiddels ben ik er wel achter, ook doordat ik bij andere situaties steeds weer aan M moest denken. Steeds weer trof ik situaties waarbij professionals vanuit allerlei kanten hun allerbeste diensten leveren, hun uiterste best doen en dat het dan toch niet werkt. Samen is een systeem bedacht dat voorziet in een oplossing voor alles. Totdat er iemand als M komt die het kloppend hart van dat systeem stillegt.
In Almelo kwamen de reacties snel los: de chauffeur trof geen blaam. Ook de school had een excuus. De ouders wisten niet beter of hun kind was veilig en wel op school.
Het is een bekende reactie van het systeem: het ligt namelijk nooit aan de mensen in dat systeem: we hadden toch afgesproken dat jij.. we hadden toch besloten om… jij zou toch… Straatje schoonvegen en naar de buren wijzen. Dat hoort bij systeemproblemen.
Andere situaties
Ook in andere situaties kom ik dit tegen. Rond thuiszitters wordt bijvoorbeeld al jaren gewerkt aan een sluitend systeem. Een systeem dat voor 90% van de kinderen moet werken. Waarna we voor die 10% een nieuw systeem gaan bedenken, wat weer voor 90% van die kinderen werkt, waarna we weer voor 10% van die kinderen een systeem wordt bedacht, wat weer voor 90%… etc.
Rond EMB-kinderen (ernstig meervoudig beperkte kinderen waar zorg en onderwijs in combinatie een rol moet spelen) komen ze maar niet uit een systeem dat precies vertelt of het zorg of onderwijs is. Het is niet zo gek dat ze dat niet kunnen vinden. Die grens is er alleen in de gekunstelde systeemwereld. Een systeem is altijd gebaseerd op een model van de werkelijkheid. Het model heeft de beperking dat het altijd een beperkte weergave van die werkelijkheid is.
Een systeem klopt totdat er iemand komt die laat zien dat het niet klopt. Zoals M, zoals veel thuiszitters, zoals veel EMB-kinderen. Er is maar één wetmatigheid aan een systeem: er komt altijd iemand die bewijst dat het niet klopt en dat moment komt altijd sneller en onverwachter dan je had gewild.
Terug naar de kern
Bij M werd het systeem rond het vervoer van huis naar school bedacht om te zorgen dat alle kinderen op de school aankomen. De chauffeur let op, de leerkracht let op, de ouders letten op. Ieder op zijn eigen stukje.
Bij thuiszitters en EMB-kinderen gaat het om een systeem om iedereen in het onderwijs te krijgen, of aan het onderwijs, of in ontwikkeling. Het zijn stapjes in de discussies over het systeem. Iedere keer als blijkt dat het niet klopt. Wat dus ook iedere keer weer blijkt.
De kern van al deze systemen is dat ze moeten helpen om goed op kinderen te passen. En het is precies daar waar de systemen falen. M. werd niet gemist, al werd ze gelukkig wel gevonden. Thuiszitters hebben geen plek en voor EMB-kinderen is het nooit lang duidelijk uit welke pot geld de kosten betaald worden.
Oplossing
Wat me in al deze situaties het meest raakt is dat de bedoelingen allemaal wel deugen. Iedereen probeert het beste te doen, het werkt alleen niet. Dat maakt de situaties tragisch. Een kind dat niet gemist wordt. Een kind dat niet naar school kan. Een aanbod dat niet betaald wordt.
Als blijkt dat je zelfbedachte systeem niet werkt moet je weer terug naar de basis. Naar de kern vanwaarom je in dit werk zat, waarom je deze dingen bedacht. De chauffeur moet weer mensen vervoeren van A naar B en zorgen dat de aantallen kloppen. De leerkracht moet weten waar alle kinderen zijn voor aan de lesdag te beginnen. Voor thuiszitters moet maatwerk bedacht worden en voor EMB-kinderen moet gewoon worden betaald.
Daarvoor moeten systemen opzij. Systemen die best aangepast mogen worden aan de nieuwe situatie. Als kinderen daar maar niet de dupe van worden. Er was ooit een intentie achter de systemen en als je teruggaat naar die intentie moet het lukken. Tot die tijd: pas goed op elkaar.
