Placebo

Vandaag vroeg op Twitter iemand om onderzoek dat ingaat op effecten van Ritalin op de lange termijn. Ik ben geen wetenschapper en niet deskundig op het gebied van Ritalin of ADHD. Ik heb echter wel gezond verstand en kennis van wat andere zaken. In een paar tweets probeerde ik dat duidelijk te maken, wat maar gedeeltelijk lukte.

Er is ongetwijfeld onderzoek gedaan naar het effect op lange termijn van Ritalin. De werkzame stof wordt sinds begin jaren zestig gebruikt en ook voor dezelfde doelen voorgeschreven. Er moet dus onderzoek mogelijk zijn en dat zal ook gebeurd zijn. De vraag die ik daarbij echter heb is de waarde van uitkomsten van die onderzoeken. Ik ken een filmpje op internet dat ik hier graag aanhaal: The Placebo Effect.

De kern van mijn betoog komt voort uit dit filmpje:

als je niet weet waarom een middel werkt, hoe een middel werkt en wanneer een middel werkt als het gaat om alleen het feit dat het een middel is, hoe kan je dan nog met zekerheid iets zeggen over de werkbaarheid van werkzame stoffen?

Bij voorschriften Ritalin gebeurt dat momenteel vaak in een trial. Een trial waarbij je drie weken lang, zonder voorkennis, een middel krijgt waarbij je verschillende doses Ritalin krijgt, naast een placeboweek. De omgeving rapporteert de verschillen. Hiermee is te zien wat Ritalin mogelijk doet, ware het niet dat alleen het feit dat een persoon een medicijn slikt (en ook nog eens bekeken wordt) ook effect heeft op klachten. Dit is bijna niet mee te nemen/uit te sluiten in onderzoek.

ADHD (en aanverwanten) is een serieus probleem, waarbij je misschien wel op de koop toe moet nemen dat er nauwelijks zekerheidgevend onderzoek naar te doen is. Het niet verstrekken van medicatie wanneer dit wel is geindiceerd is bruut. Het wel verstrekken van medicatie waarbij dit, met gezond verstand beredeneerd, nauwelijks wetenschappelijk te staven is, is net zo bruut.

Misschien dat ook hier gezond verstand kan helpen: want wat nu als het wel werkt? Wat nu als uit zo’n drieweekse trial blijkt dat Ritalin een ander en gewenst effect teweeg brengt bij het kind. Dan weet je weliswaar nog steeds niet of het op de langere termijn (schadelijke) effecten heeft. Je zult hier als ouder de afweging moeten maken: wat weegt zwaarder: de eventuele mogelijkheid van (schadelijke) effecten op de lange termijn of een kind dat zich beter voelt en zich sociaal prettiger kan bewegen op dit moment? Voor beide standpunten is veel te zeggen en het is aan ouders op dat moment om die keuze te maken.

Een kritische kijk op deze zaken is noodzakelijk. Het is aan deskundigen om de grenzen van hun deskundigheid aan te geven en vragen serieus te nemen. Wetenschap is geen geloof.In dit verhaal heb ik aan al die onderzoeken nog iets proberen toe te voegen: onderzoek naar de werking van placebo’s. Want wat zegt dat over de waarde van onderzoeken naar werkzame stoffen? Het gaat niet alleen om op zichzelf staand onderzoek, maar juist ook of de resultaten overeind blijven als je er ander onderzoek naast legt.